大学生“当老板”还需精准扶大学生创业建设创新型

А?страл?йск? Саюз
англ.: Commonwealth of Australia
Сцяг Герб
Г?мн: ?Наперад, цудо?ная А?страл?я?
Дата незалежнасц?	Дам?н?ён: 1 студзеня 1901 () Вэстм?нстэрск? статут: 11 снежня 1931 (прыняты 9 верасня 1939) А?страл?йск? Указ: 3 сакав?ка 1986 (ад Вял?кабрытан??)
Аф?цыйная мова	Англ?йская
Стал?ца	Канбера
Найбуйнейшыя гарады	С?дней, Мельбурн, Брысбен, Перт, Адэла?да
Форма к?равання	Канстытуцыйная манарх?я
Кароль Генерал-губернатар Прэм’ер-м?н?стр	Карл III П?тэр Косгро?в Энтан? Албан?з
Тэрыторыя
? Агулам	7 692 024 км2 (6-я ? свеце)
? % воднай паверхн?	1%
Насельн?цтва А?страл??
? Ацэнка (2019)	25 230 892 чал. (51-я)
? Перап?с (2016)	23 401 892 чал.
? Шчыльнасць	3,3 чал./км2 (236-е месца)
ВУП (нам?нал)
? разам (2018)	1 500,000 млрд дол. (13-е месца)
? На душу насельн?цтва	59 655 дол. (10-е месца)
?РЧП (2017)	? 0,939 (вельм? высок?; 2-е месца)
Валюта	А?страл?йск? долар (AUD)
?нтэрнэт-дамен	.au
Код ISO	AU
Код МАК	AUS
Тэлефонны код	+61
Часавы пояс	+8 … +10
А?тамаб?льны рух	злева[d]
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

百度 开展“学《准则》《条例》，讲廉洁故事，做合格党员”大赛，有力推动全面从严治党要求落实到每个支部、每名党员。

А?стра?л?я (англ.: Australia), А?страл??йск? Саю?з (англ.: Commonwealth of Australia) — дзяржава ? Па?днёвым па?шар’?, якая займае мацярык А?страл?я, востра? Тасман?я ? некальк? ?ншых астраво? ?ндыйскага ? Ц?хага ак?яна?; з’я?ляецца шостай па плошчы дзяржавай у свеце. На по?начы ад А?страл?йскага Саюза размешчаны Усходн? Тымор, ?нданез?я ? Папуа — Новая Гв?нея, на па?ночным усходзе — Вануату, Новая Каледон?я ? Саламонавы Астравы, на па?днёвым усходзе — Новая Зеландыя. Найкарацейшая адлегласць пам?ж гало?ным востравам Папуа — Новай Гв?не? ? мацерыковай часткай А?страл?йскага Саюза складае ?сяго 145 км, а адлегласць ад а?страл?йскага вострава Бо?гу да Папуа — Новай Гв?не? — усяго 5 к?ламетра?.

А?страл?я (А?страл?йск? Саюз) — федэраты?ная, парламенцкая канстытуцыйная манарх?я. К?ра?н?к дзяржавы — кароль Вял?кабрытан??, прадста?лены генерал-губернатарам. Фактычная ?лада належыць парламенту ? ?раду на чале з прэм’ер-м?н?страм. Адм?н?страцыйна падзяляецца на шэсць штата? ? дзве тэрыторы?, як?я маюць свае парламенты ? ?рады ? карыстаюцца значнай самастойнасцю.

Насельн?цтва на 6 жн??ня 2025 складае 27 345 844, большасць з як?х пражывае ? гарадах на ?сходн?м узбярэжжы. Для А?страл?? характэрны адз?н з самых н?зк?х у свеце паказчыка? шчыльнасц? насельн?цтва (3,3 чал/км2).

А?страл?я з’я?ляецца адной з разв?тых кра?н, з’я?ляючыся трынаццатай па памеры эканом?кай у свеце, ? мае шостае месца ? свеце паводле ВУП у разл?ку на душу насельн?цтва. З друг?м па вел?чын? ?ндэксам разв?цця чалавечага патэнцыялу А?страл?я займае высокае месца ? шматл?к?х сферах, так?х як якасць жыцця, здаро?е, адукацыя, эканам?чная свабода, абарона грамадзянск?х свабод ? пал?тычных право?. У А?страл?? вельм? н?зк? паказчык беднасц?, а па ?зро?ню сярэдняга даходу ? 2013—2018 А?страл?я саступала тольк? Швейцары?.

А?страл?я з’я?ляецца членам G20, АЭСР, СГА, АЦЭС, ААН, Садружнасц? нацый, АНЗЮСа ? Форума ц?хаак?янск?х астраво?.

Паходжанне назвы

Порт-Джэксан, з Падарожжа? у Terra Australis. На гэтым месцы бы? заснаваны С?дней

Назва ?А?страл?я? (англ.: Australia, [??st???lj?, -li?] у а?страл?йскай англ?йскай мове паходз?ць ад лац.: austrālis (?па?днёвы?). У гутарковым стыл? дзеля пазначэння А?страл?? ?жываецца слова Oz. Дзеля пазначэння прыметн?ка ?а?страл?йск?? а?страл?йцы ?жываюць слова Aussie ([??zi]).

Легенды пра Невядомую Па?днёвую зямлю (лац.: Terra Australis Incognita) — ?невядомай зямл? на по?дн?? — паходзяць з часо? Рымскай ?мперы? ? был? звычайнай з’явай у сярэднявечнай геаграф??, нягледзячы на тое, што не базавал?ся на як?х-небудзь ведах аб сам?м кантыненце.

Самыя першыя задакументаваныя звестк? аб выкарыстанн? ? англ?йскай мове слова ?Australia? адносяцца да 1625 года: ?Звестк? аб А?страл?а-дэль-Эсп?рыту-Санту, як?я зап?са? майстар Халклайт? (англ.: A note of Australia del Espíritu Santo, written by Master Hakluyt). ?спанская назва А?страл?а-дэль-Эсп?рыту-Санту (?сп.: Australia del Espíritu Santo), якую атрыма? не сам кантынент, а востра? у арх?пелагу Новыя Гебрыды, была перакручана англ?чан?нам да ?Australia?.

Прыметн?к ?Australische? таксама выкарысто?ва?ся галандск?м? чыно?н?кам? Батав?? (сучасная Джакарта) дзеля пазначэння ?с?х новаадкрытых па?днёвых земля? з 1638 года. Слова ?Australia? было выкарыстана ? перакладзенай на англ?йскую мову кн?зе французскага п?сьменн?ка Габрыеля Фуань? ?Прыгоды Жака Садэра, яго падарожжа ? адкрыццё А?стральнай Зямл?? (фр.: Les Aventures de Jacques Sadeur dans la Découverte et le Voyage de la Terre Australe; 1676). У дачыненн? да ?сёй па?днёвай частк? Ц?хага Ак?яна гэтае паняцце выкарысто?вае Аляксандр Далрымпл, шатландск? географ, у сваёй кн?зе ?Г?старычная калекцыя падарожжа? ? адкрыцця? у па?днёвай частцы Ц?хага Ак?яна? (англ.: An Historical Collection of Voyages and Discoveries in the South Pacific Ocean; 1771). У канцы XVIII стагоддзя паняцце выкарысто?ваецца батан?кам? Джорджам Шоу ? Джэймсам Эдвардам См?там дзеля пазначэння а?страл?йскага кантынента ? ?х кн?зе ?Заалог?я ? батан?ка Новай Галанды?? (англ.: Zoology and Botany of New Holland; 1793), а таксама на мапе 1799 года, якая належала Джэймсу У?лсану.

Назва ?Australia? стала папулярнай пасля публ?кацы? ? 1814 годзе ?Падарожжа ? Terra Australis? кап?тана Мэцью Фл?ндэрса, як? з’я?ляецца першым чалавекам, як? абплы? вакол А?страл?йскага кантынта. Пры яе падрыхто?цы Фл?ндэрс перакана? свайго патрона, Джозэфа Бэнкса, выкарысто?ваць паняцце Terra Australis, як найболей вядомае публ?цы. Пры гэтым Фл?ндэрс пазначы?:

Кал? б я дазвол?? сабе замян?ць ?снуючы тэрм?н, то гэта было б пера?тварэнне назвы кантынента ? ?Australia?, бо яно ? болей прыемнае дзеля вуха, ? спалучаецца з ?мёнам? ?ншых вял?к?х частак свету.

Арыг?нальны тэкст (англ.)  

Had I permitted myself any innovation on the original term, it would have been to convert it to Australia; as being more agreeable to the ear, and an assimilation to the names of the other great portions of the earth.

Гэта адз?нае ?жыванне слова ?Australia? ? тэксце. Але ? Дадатку ??? кн?г? Роберта Бро?на ?Агульныя звестк?, геаграф?чныя ? с?стэматычныя, аб батан?цы Тэра А?страл?с? (англ.: General remarks, geographical and systematical, on the botany of Terra Australis; 1814) па?сюдна ?жываецца прыметн?к ?Australian?, ? ? гэтай кн?зе ?першыню задакументавана выкарыстанне дадзенага слова. Нягледзячы на распа?сюджаную памылку, кн?га не адыграла вял?кай рол? ? прыняцц? слова ?Australia? як назвы кантынента — гэтая назва была прынята цягам наступных дзесяц?годдзя? пасля публ?кацы? кн?г?. Лаклан Макуоры выкарысто?ва? гэтае слова ? аф?цыйных л?стах у Англ?ю, а 12 снежня 1817 года рэкамендава? М?н?стэрству па справах калон?й Брытанскай ?мперы? аф?цыйна прыняць яго. У 1824 годзе Брытанскае адм?ралцейства канчаткова зацвердз?ла гэтую назву кантынента.

Прыродныя рэсурсы

Аб прыродзе гл.: Мацярык А?страл?я

Зямельныя рэсурсы

На А?страл?ю прыпадае 5 % сусветнага зямельнага фонду. Склад:

• ралля — 5,7 %
• луг? ? пашы — 54,6 % (1-е месца ? свеце)
• лясы ? хмызняк? — 18,1 %
• ?ншыя земл? — 21,6 %.

Ралля ? луг? з пашам? складаюць сельскагаспадарчыя ?годдз? А?страл??, агулам гэта 60,3 %, што ? 1,5 разы вышэй за сярэдн? сусветны паказчык (37 %). Як в?даць, большую частку гэтай л?чбы складаюць луг? ? пашы (439 млн га), ралля складае 49 млн га. Так?м чынам, на аднаго жыхара ? сярэдн?м прыпадае 1,74 га ралл? (сярэдн? сусветны паказчык складае 0,25 га).

Фактары, што абмяжо?ваюць земляробства:

• 55 % зямель церпяць ад арыдызацы?;
• 6 % зямель церпяць ад недахопу пажы?ных рэчыва?;
• 8 % зямель маюць маламагутныя глебы;
• для 16 % зямель характэрна празмернае ?в?льгатненне.

Так?м чынам, найбольш прыдатным? землям?, дзе земляробства не мае л?м?туючых фактара?, з’я?ляюцца 15 % зямельнага фонду А?страл??.

Водныя рэсурсы

Пра рэк? ? вадаёмы А?страл?? гл.: Рака Мурэй, Рака Дарл?нг, Возера Эйр

А?страл?я багатая на глыб?нныя м?жпластавыя воды, як?я ?твараюць артэз?янск?я басейны. Апошн?я займаюць каля 1/3 мацерыка, ц? 2,5 млн км2. Як прав?ла, яны займаюць праг?ны старажытнага фундаменту, па ?скрайках Заходняга плато ? ? Цэнтральнай н?з?не, ? залягаюць на розных глыб?нях: ад 100 м на перыферы? да 2100 м у Цэнтральным басейне. Гало?ныя з ?х:

• Вял?к? А?страл?йск? басейн (Вял?к? басейн, Вял?к? Артэз?янск? басейн). Займае по?нач ? цэнтр Цэнтральнай н?з?ны. Плошча вадазбору 1750 тыс. км2, глыб?ня залягання вод 2100-0 м (крын?цы).
• Пустынны басейн. Гэта Вял?кая Пясчаная пустыня, 388 тыс. км2. Ваданосныя сла? залягаюць на 30-550 м.
• Басейн Мурэя. Гэта сярэдняе ? н?жняе цячэнне рак? Мурэй. 282 тыс. км2. Ваданосныя сла? залягаюць на 30-400 м.
• Басейн Юкла. У аднайменнай с?некл?зе. 151 тыс. км2. Ваданосныя сла? залягаюць на 90-610 м.
• Па?ночна-Заходн? басейн. Ваданосныя сла? залягаюць на 60-1220 м.
• Басейн Орд-В?кторыя. Па?днёвы раён зал?ва Жазеф-Банапарт. 31 тыс. км2. Ваданосныя сла? залягаюць на 60-300 м.

Большасць артэз?янск?х басейна? адносяцца да не?зна?ляльных крын?ц, бо ?я?ляюць сабою рэштк? воднага басейна мелавога перыяду. Вычарпанне калодзежа? пацвярджае гэта: штогод расход вады св?драв?н у А?страл?? падае на 2-3 %, таму артэз?янскае водазабеспячэнне пашыраецца тольк? ? Кв?нслендзе ? Новым Па?днёвым Уэльсе, пераважна для абваднення паша?. Усяго ? А?страл?? больш за 200 тыс. артэз?янск?х св?драв?н ? калодзежа? глыб?нёй ад некальк?х метра? да 2 к?ламетра?.

Кл?матычныя рэсурсы

Кл?матычныя зоны А?страл??

А?страл?я — самая гарачая частка ?сёй сушы па?днёвага па?шар’я. На по?начы кл?мат субэкватарыяльны, мусонны, гарачы, у цэнтральнай частцы — трап?чны пустынны, на па?днёвым захадзе — субтрап?чны з перавагай з?мовых ападка?. На ?сходн?м узбярэжжы — трап?чны, марск?, гарачы з летн?м макс?мумам ападка?. На востраве Тасман?я — умераны марск? тып кл?мату. Сярэдн?я тэмпературы студзеня — ад +20 да +30 (+35, +37 °C сярэдняя дзённая тэмпература ? перыяд са снежня па сакав?к, макс?мальна штогод рэг?струемая тэмпература — +42, +45), л?пеня — ад +12 да +20 °C (м?н?мальная штогод рэг?струемая тэмпература вагаецца ад +3 да +5 °C). Колькасць ападка? памяншаецца з усходу на захад ад 1500 мм да 250—300 мм у год.

Кл?мат А?страл?? знаходз?цца пад значным уздзеяннем ак?ян?чных плыня?, у тым л?ку Эль-Н?ньё, з-за якога наз?раюцца перыядычныя засух?, ? сезоннае пан?жэнне ц?ску, якое прыводз?ць да фарм?равання цыклона? у па?ночнай частцы А?страл??.

У пояс умеранага кл?мату ?ваходзяць тольк? цэнтральная ? па?днёвая частк? вострава Тасман?я. Гэты востра? у значнай ступен? адчувае ?плы? навакольных водных прастора?, ? кл?мат яго адрозн?ваецца ?мерана цёплай з?мой ? халаднаватым летам. Сярэдняя тэмпература студзеня тут 14-17 градуса?, чэрвеня — 8 градуса?. Пераважны напрамак вятро? — заходн?. Сярэднегадавая колькасць ападка? у заходняй частцы вострава — 2500 мм, а колькасць дажджл?вых дзён — 259. Ва ?сходняй частцы кл?мат крыху менш в?льготны. У з?мовы час часам выпадае снег, але ён до?га не захо?ваецца. Багатыя ападк? спрыяюць разв?ццю расл?ннасц?, ? асабл?ва тра?, як?я вегетуюць круглы год. На вечназялёных сакав?тых натуральных ? палепшаных падсяваннем кармавых тра? лугах круглы год пасуцца статк? буйной рагатай жывёлы ? авечак.

Устойл?васць экалаг?чных с?стэм

Каала на ствале э?кал?пта, л?сцем якога корм?цца гэты эндэм?к А?страл??

Каля 61 % тэрыторый А?страл?? — слабапарушаныя. Але гэта ? асно?ным малаабжытыя ? малапрыдатныя для гаспадарчай дзейнасц? цэнтральныя раёны. Часткова парушаным? з’я?ляюцца 27 % (у асно?ным усход ? крайн? па?днёвы захад), парушаным? — 12 %. Апошняя група зямель, закранутых дэградацыяй праз антрапагенныя працэсы, 101 млн га: 83 млн га церпяць ад празмернага выпасу скац?ны, 12 млн га — ад абязлесення, 8 млн га — з-за празмернай разаранасц?. У працэнтных аднос?нах гэта 19 % луго? ? паша?, 8 % лясо? ? 16 % ралл? А?страл??.

Жывая прырода

Асно?ныя артыкулы: Флора А?страл??, Фа?на А?страл?? ? Грыбы А?страл??

Хаця пераважную частку А?страл?? займаюць па?пустын? ? пустын?, тут ёсць разнастайныя ландшафты ад луго?, аналаг?чных альп?йск?м, да трап?чных лясо?. З-за вял?кага ?зросту кантынента, вял?кай разнастайнасц? надвор’я ? розных раёнах ? до?гай геаграф?чнай ?заляцы?, б?ятопы А?страл?? вельм? багатыя ? ?н?кальныя. Флора ? фа?на А?страл?? сумарна ?ключае каля 12 тысяч в?да?, з ?х каля 9 тысяч — эндэм?к?. Сярод кветкавых расл?н эндэм?ка? 85 %, з млекакормячых — 84 %, з птушак — 45 %, з прыбярэжных рыб — 89 %. Мног?м экалаг?чным рэг?ёнам А?страл?? ? ?х флоры ? фа?не пагражае чалавечая дзейнасць ? ?нтрадукцыя в?да? расл?н ? жывёл.

Г?сторыя

Асно?ны артыкул: Г?сторыя А?страл??

А?страл?я да прыбыцця е?рапейца? (да 1606 года)

Малюнк? абарыгена? у Нацыянальным парку Какаду, як?м прыкладна 30 000 гадо?.

Продк? а?страл?йск?х абарыгена? з’яв?л?ся ? А?страл?? каля 40-60 тысяч гадо? таму (паводле ?ншых звестак, каля 70 тыс. гадо? таму). Людз? прыбывал? ? А?страл?ю з Па?днёва-Усходняй Аз?? сухапутным мастом, што ?зн?к у ледав?ковую эпоху, у той час, кал? Новая Гв?нея ? Тасман?я был? часткай а?страл?йскага кантынента. На гэтым шляху яны перасякал? нешырок?я прал?вы, што раб?ла ?х, бадай, першым? ? г?сторы? марск?м? падарожн?кам?.

Абарыгены займал?ся паляваннем ? зб?ральн?цвам, раб?л? каменныя прылады, мел? ан?м?стычную веру. Найболей ранн?я чалавечыя рэштк?, знойдзеныя на беразе кол?шняга возера Мунга на па?днёвым усходзе штата Новы Па?днёвы Уэльс, з’я?ляюцца адным? з найболей старажытных прыклада? крэмацы?, як?я тольк? знойдзены на Зямл?. Гэта сведчыць пра ранняе ?снаванне рэл?г?йных рытуала? сярод а?страл?йск?х абарыгена?.

Мастацтва абарыгена? л?чыцца адным з найстарэйшых традыцыйных мастацтва? у свеце. Яго ?зрост ацэньваюць у 30 000 гадо?, ? яго можна сустрэць амаль па ?сёй тэрыторы? А?страл?? (у прыватнасц?, на Улуру ? ? Нацыянальным парку Какаду). З пункту гледжання ?зросту ? колькасц? малюнка?, наскальны жывап?с А?страл?? супаста?ляльны з пячорам? Ласко ? Альтам?ра ? Е?ропе.

Даследаванне А?страл?? ? калан?яльны перыяд (1606—1900)

Кап?тан Джэймс Кук, як? першым скла? карту ?сходняга ?збярэжжа А?страл??

Некаторыя а?тары спрабавал? даказаць, што е?рапейцы наведал? А?страл?ю яшчэ ? XVI стагоддз?. ? хоць тэоры? в?з?ту е?рапейца? да XVII стагоддзя працягваюць выкл?каць шмат ц?кавасц?, яны, як прав?ла, л?чацца спрэчным? ? недастаткова абгрунтаваным?.

Першым? з е?рапейца? пабывал? ? А?страл?? галандск?я марапла?цы В?лем Янсзан (1606) ? Абель Тасман (1642). Для вывучэння новага кантынента — Новай Галанды? — Англ?я арган?завала шэраг экспедыцый (У?льяма Дамп?ра, 1699, ? Дж. Кука, 1770). Патрэба англ?йскай буржуаз?? ? новых рынках, а таксама страта па?ночнаамерыканск?х калон?й вымус?л? англ?йск? ?рад звярнуць увагу на А?страл?ю. У 1788 англ?йск? кап?тан Артур Ф?л?п, як? прыбы? у раён с?днэйскай бухты на чале 11 караблё? са зняволеным? на борце, заснава? першае пасел?шча. Тэрыторыя была абвешчаная англ?йскай. Так?м чынам распачалося акты?нае засяленне А?страл?? высланым?. Адм?н?страцыя калон?? ? ваенныя чыны захопл?вал? лепшыя земл? Па?днёва-Усходняй А?страл??, а тубыльцы, як?я па ?зро?ню свайго разв?цця не магл? быць выкарыстаны ? якасц? аб’екта эксплуатацы?, выцяснял?ся ? пустын? ? ф?з?чна н?шчыл?ся. У пачатку Х?Х стагоддзя працэс вывучэння ? асваення А?страл?? ажыв??ся. Англ?йск? мараплавец Мэцью Фл?ндэрс ? 1801—1803 гадах на працягу дзвюх экспедыцый абышо? А?страл?ю з ус?х бако?. Ён прапанава? новую назву гэтай зямл? — А?страл?я.

Адкрыццё вел?зарных паш ? разв?ццё авечкагадо?л? выкл?кал? прыток англ?йскага кап?талу. Земл? раздавал?ся пераважна тым, хто ме? значны кап?тал, г.зн. укаранялася буйное земле?ладанне. Разв?ццё авечкагадо?л? выкл?кала вял?кую патрэбу ? працо?най с?ле ? ажыв?ла ?м?грацыю ? А?страл?ю. Адкрыццё залатых радов?шча? у 1851 годзе справакавала сапра?дны ?м?грацыйны бум: кал? ? 1851 г. у А?страл?? было 438 тыс. чал., то 1861 ? вын?ку залатой л?хаманк? — ужо 1168 тыс. У 1-й палове Х?Х ст. А?страл?я паста?ляла на сусветны рынак тольк? во?ну ? скуру. Са з’я?леннем рэфрыжэратарнага транспарту ? 2-й палове Х?Х ст. А?страл?я пачала вывоз?ць шмат мяса ? масла, што стымулявала разв?ццё жывёлагадо?л?.

Самастойнасць ? незалежнасць

У канцы Х?Х стагоддзя пасяленцы а?страл?йск?х калон?й запатрабавал? ?тварэння з асобных частак, як?я карыстал?ся а?таном?яй, адз?най федэрацы?. Англ?я падтрымала гэтую ?дэю, спадзеючыся выкарысто?ваць яе ? сва?х ?мперыял?стычных ?нтарэсах у раёне Ц?хага ак?яна. 1 студзеня 1901 г. уступ?? у с?лу акт англ?йскага парламента аб стварэнн? А?страл?йскага Саюза. Федэрацыя ? складзе 6 штата?, былых калон?й, атрымала статус дам?н?ёна. Бы? створаны федэральны ?рад на чале з генерал-губернатарам. А?страл?йск? Саюз станов?цца партнёрам Англ?? па эксплуатацы? калон?й. У 1906 калон?яй А?страл?йскага Саюза стала па?днёва-?сходняя частка Новай Гв?не?, а пасля першай сусветнай вайны А?страл?я атрымл?вае ад Л?г? Нацый мандат на к?раванне былой нямецкай калон?яй у па?ночна-?сходняй частцы Новай Гв?не?. Новая Гв?нея заставалася а?страл?йскай калон?яй да 1975.

Працо?ны рух зарадз??ся ? А?страл?йск?м Саюзе ? 2-й палове Х?Х ст. У 1890-х гг. па?стала лейбарысцкая партыя, якая карысталася значным уплывам ? ? 1904 сфармавала ?рад. У 1911-12, у проц?вагу ?мераным лейбарыстам, ствараюцца рэвалюцыйныя рабочыя арган?зацы?. Адным з ?х арган?затара? бы? руск? рэвалюцыянер Арцём. У 1920 была заснавана Кампартыя А?страл??. Вял?к?я забасто?к? адбыл?ся ? 1919-21, 1927, а таксама ? гады Сусветнага эканам?чнага крыз?су 1929-33.

У 1931 паводле Вестм?нстэрскага Статута А?страл?я атрымала самастойнасць ад метрапол??.

Л?завета ?? ? яе муж Ф?л?п падчас в?з?ту ? А?страл?ю, 1954

Падчас Другой сусветнай вайны А?страл?я ?ваходз?ла ? антыфашысцкую каал?цыю дзяржа?. А?страл?я атрымала а?таном?ю ад Вял?кабрытан?? ва ?нутраных справах ? знешн?х аднос?нах у 1942. Урад А?страл?йскага Саюза выступ?? у рол? акты?нага саюзн?ка Англ?? ? ЗША ? ?х дзеяннях у Аз??. Войск? А?страл?йскага Саюза прынял? ?дзел у вайне ? Мала?, у карэйскай вайне 1950-53 гг. У 1951 А?страл?я разам з Новай Зеландыяй заключыла дамову з ЗША аб узаемнай дапамозе (АНЗЮС). Урад А?страл?йскага Саюза пагадз??ся на выпрабаванне брытанскай атамнай ? вадароднай збро? на тэрыторы? кра?ны.

У 1967 тубыльцам был? прадаста?лены ?се грамадзянск?я правы. У 1986 А?страл?йск? Акт, ратыф?каваны а?страл?йск?м ? брытанск?м парламентам, пазбав?? Вял?кабрытан?ю апошн?х магчымасця? умяшальн?цтва ? заканатворчасць ? справы А?страл??. Пасля перамог? на выбарах у 1993 прэм’ер-м?н?стр Пол К?тынг пацвердз?? сваё жаданне бачыць А?страл?ю рэспубл?кай да 2000 года. У 1999 на рэферэндуме была падтрымана ?дэя пераходу ад канстытуцыйнай манарх?? да рэспубл?к?. Аднак прайшло ?жо 20 гадо?, а форма пра?лення ? А?страл?? дагэтуль не змян?лася: гэта звязана з асаб?стай папулярнасцю каралевы Л?заветы ?? сярод а?страл?йца?.

Пал?тыка

Асно?ны артыкул: Пал?тыка А?страл??

Унутраная пал?тыка

А?страл?я (А?страл?йск? Саюз) — федэраты?ная, парламенцкая канстытуцыйная манарх?я. Глава дзяржавы — кароль Вял?кабрытан??, прадста?лены генерал-губернатарам (з 28 сакав?ка 2014 г. — П?тэр Косгро?в). Акрамя генерал-губернатара, кароль прызначае губернатара? для кожнага штата ? адм?н?стратара? для тэрыторый. Усе гэтыя чыно?н?к? практычна не ?плываюць на мясцовую пал?тыку.

Вышэйшы заканада?чы орган — Парламент А?страл??, як? складаецца з Сената ? Палаты прадста?н?ко?. Гало?ную ролю ? ажыцця?ленн? заканада?чых функцый мае Палата прадста?н?ко?, 150 дэпутата? якой аб?раюцца ?сеагульным таемным галасаваннем тэрм?нам на 3 гады.

Будынак Высокага суда А?страл?? на беразе возера Грыф?н, Канбера

У сучаснай пал?тычнай с?стэме А?страл?? за ?ладу змагаюцца дзве с?лы: левацэнтрысцкая А?страл?йская лейбарысцкая партыя ? так званая Каал?цыя, што складаецца з Л?беральнай парты? ? Нацыянальнай парты?, паводле а?страл?йск?х мерак, правацэнтрысцк?х. На парламенцк?х выбарах у л?пен? 2016 г. перамогу атрымала Каал?цыя, якая сфармавала ?рад.

Выкана?чую ?ладу мае ?рад, прызначаны з л?ку парламентарыя?, на чале з прэм’ер-м?н?страм, л?дарам парты?, якая перамагла на выбарах. Ц?кава, што а?страл?йск?я прэм’еры нярэдка змяняюцца на працягу аднаго парламенцкага цыклу — так, прэм’ер Скот Морысан у жн??н? 2018 змян?? на пасадзе Малкальма Тэрнбула.

Найважнейшыя судовыя рашэнн? прымае Высок? суд А?страл??. Свой федэральны суд маецца ? кожным штаце.

Знешняя пал?тыка

Цягам апошн?х дзесяц?годдзя? верным? сябрам? ? партнёрам? А?страл?? застаюцца ЗША ? Новая Зеландыя, з як?м? А?страл?я звязана дамовай АНЗЮС. У пачатку ХХ? стагоддзя важнасць набы? ? аз?яцк? дыпламатычны вектар: А?страл?я ладз?ць стасунк? з кра?нам? Па?днёва-Усходняй Аз?? (АСЕАН) ? Усходняй Аз??, што стал? яе найважнейшым? эканам?чным? партнёрам?. Таксама А?страл?я будуе аднос?ны з геаграф?чным? суседзям? па частцы свету, Ак?ян??, — праз Форум ц?хаак?янск?х астраво?. А?страл?я аказвае ?стотную дапамогу кра?нам, як?я разв?ваюцца, у тым л?ку дзяржавам па?днёвай частк? Ц?хага ак?яна (каля 700 млн а?стр. дол. у год).

Беларуска-а?страл?йск?я аднос?ны

Аднос?ны пам?ж Рэспубл?кай Беларусь ? А?страл?яй устано?лены ? 1992 годзе (Нота ад 9 студзеня 1992 г. ?Пагадненне аб усталяванн? дыпламатычных аднос?н пам?ж Рэспубл?кай Беларусь ? А?страл?яй?).

18 красав?ка 2012 г. Пасол Рэспубл?к? Беларусь у ?нданез?? ? па сумяшчальн?цтве ? А?страл?? Уладз?м?р Лапата-Загорск? ?ручы? даверчыя граматы Генерал-губернатару А?страл?йскага Саюза Квенц?н Брайс.

26 чэрвеня 2013 г. адбы?ся в?з?т намесн?ка М?н?стра замежных спра? Рэспубл?к? Беларусь Валянц?на Рыбакова ? А?страл?ю, а таксама шэраг сустрэч з прадста?н?кам? парламента А?страл??. 17 кастрычн?ка 2016 далейшае разв?ццё двухбаковых аднос?н абмеркавал? м?н?стр замежных спра? Беларус? Уладз?м?р Макей ? пасол А?страл?? ? Рас?? ? Беларус? (па сумяшчальн?цтве) П?тар Цеш.

Адм?н?страцыйны падзел

Г?сторыя тэрытарыяльнага падзелу

Тэрыторыя — каля 7,7 млн км2. Адм?н?страцыйна падзяляецца на шэсць штата? — Новы Па?днёвы Уэльс, В?кторыя, Кв?нсленд, Па?днёвая А?страл?я, Заходняя А?страл?я, Тасман?я ? дзве тэрыторы? — Па?ночная ? А?страл?йская стал?чная, як?я маюць свае парламенты (аднапалатны ? тэрыторыях ? Кв?нслендзе, двухпалатны ? астатн?х штатах) ? ?рады ? карыстаюцца значнай самастойнасцю. Кожны штат мае свайго прэм’ера, кожная тэрыторыя — гало?нага м?н?стра. У прынцыпе, тэрыторы? карыстаюцца такой жа самастойнасцю, як ? штаты, за выняткам таго, што Федэральны парламент можа перайначыць ц? адмян?ць законы, прынятыя парламентам? тэрыторый.

У 1915 урад А?страл?? выкуп?? у штата Новы Па?днёвы Уэльс тэрыторыю Джэрв?с-Бэй, дзе был? размешчаны стал?чны гандлёвы порт ? ваенна-марская база. Джэрв?с Бэй — трэцяя тэрыторыя мацерыковай А?страл??. Таксама А?страл?? належыць мноства астраво? ? арх?пелага? у Ц?х?м ? ?ндыйск?м ак?янах, аб’яднаных у сем заморск?х тэрыторый: Востра? Херд ? Астравы Мак-Доналд, Астравы Ашмор ? Карцье, астравы Каралавага мора, Востра? Каляд, Какосавыя астравы, Востра? Норфалк. Тры першыя адз?нк? не маюць сталага насельн?цтва. Раней востра? Норфалк карыста?ся большай а?таном?яй, аднак у 2015 ён бы? ура?наны ? правах з ?ншым? тэрыторыям?. Дыскус?йным застаецца статус сёмай, Антарктычнай тэрыторы? — А?страл?я мае найзайздроснейшы антарктычны апетыт, прэтэндуючы на 40 % плошчы ледзянога мацерыка.

Насельн?цтва

Асно?ны артыкул: Насельн?цтва А?страл??

Полава-?зроставая п?рам?да, 2016

Летам 2018 года ?нфармацыйнае агенцтва АВС паведам?ла, што насельн?цтва А?страл?? дасягнула 25 млн чалавек. У адрозненне ад большасц? разв?тых кра?н свету, для А?страл?? характэрны дадатны натуральны прырост, як? ? 2018 скла? 4,7 на 1000 чалавек. Прыкладна такое ж значэнне ? м?грацыйнага прыросту дае агульны тэмп росту насельн?цтва ? 1 % штогод. Тым не менш, ? ? А?страл?? наз?раецца старэнне насельн?цтва: доля дзяцей ? падлетка? да 15 гадо? складае 17,75 %, узрост сярэдняга а?страл?йца — 38,8 гадо?. Для А?страл?? характэрны адз?н з найвышэйшых у свеце паказчыка? працягласц? жыцця (82,2 гады).

Родныя кра?ны для сучасных перасяленца?, 2016

Г?сторыя абумов?ла перавагу ?м?гранта? ? ?х нашчадка? над карэнным насельн?цтвам — у асно?ным гаворка ?дзе аб перасяленцах з Вял?кабрытан?? ? ?рланды?, а таксама ?м?грантах з ?ншых е?рапейск?х кра?н. У канцы ХХ — пачатку ХХ? стагоддзя ? патоку м?гранта? асабл?вую магутнасць набыла аз?яцкая плынь, большая частка м?гранта? цяпер прыязджае з К?тая, Ф?л?п?н, ?нды?. Па-за межам? А?страл?? нарадз?лася 26 % яе сённяшн?х жыхаро?, прычым у Вял?кабрытан?? — усяго 3,9 %. Паводле перап?су 2016 года 5,6 % жыхаро? А?страл?? маюць к?тайскае паходжанне, 2,8 % — ?ндыйскае. Таксама ? А?страл?? пражывае каля 80 тыс. руск?х, больш за 40 тыс. укра?нца?, больш за 20 тыс. армян, больш за 40 тыс. латышо?, л?то?ца? ? эстонца?.

Абарыгены з’яв?л?ся ? А?страл?? 60 тыс. гадо? таму ? напярэдадн? прыбыцця Джэймса Кука стракатай групай плямёна? — каля 250 мо?! — засялял? ?весь кантынент. У наш час абарыгены захавал? традыцыйны лад жыцця ? Па?ночнай тэрыторы?, аднак усё большая ?х колькасць жыве ? гарадах. Перап?с 2016 нал?чы? каля 650 тыс. карэнных жыхаро?, або 2,8 %, ? гэта амаль удвая больш, чым на пачатку ХХ? ст. Справа ? тым, што раней абарыгены падвяргал?ся дыскрым?нацы?, ? аднос?цца да карэннай супольнасц? часта было нявыгадна ? плане пошуку працы або магчымасця? адукацы?.

Па звестках перап?су 2016 года, англ?йская мова з’я?ляецца адз?най гутарковай мовай для амаль 72,7 % насельн?цтва. Наступным? найбольш распа?сюджаным? мовам?, на як?х разма?ляюць дома, з’я?ляюцца дзве формы к?тайскай: мандарын (2,5 %) ? кантонская (1,2 %), арабская (1,4 %), в’етнамская (1,2 %) ? ?тальянская (1,2 %). Значная частка м?гранта? першага ? другога пакалення двухмо?ная.

А?страл?я — секулярызаваная кра?на, аднак рэл?г?я ? грамадстве тут мае немалое значэнне, падчас перап?су 2016 тольк? 30 % а?страл?йца? заяв?л? аб сваёй абыякавасц? да рэл?г??. 55 % жыхаро? кра?ны — хрысц?яне (дзве пятых — катал?к?, тры пятых — пратэстанты, у тым л?ку англ?кане); па 2,5 % складаюць мусульмане ? будысты, яшчэ 2 % — ?нду?сты.

С?дней

А?страл?я аднос?цца да л?ку найбольш слабазаселеных кра?н свету, па паказчыку шчыльнасц? насельн?цтва (3,3 чал/км2) апярэджваючы тольк? Мангол?ю ? Нам?б?ю. У адпаведнасц? з картай выпадзення ападка?, найгусцей заселеныя ?сходняе ?збярэжжа, а таксама па?днёва-?сходн? ? па?днёва-заходн? кутк? кантынента. А?страл?я — вельм? ?рбан?заваная нацыя: удзельная вага гарадскога насельн?цтва тут дасягае 86 %. Найбуйнейшыя гарады: С?дней (5,1 млн чал.), Мельбурн (4,9 млн чал.), Брысбен (2,4 млн чал.), Перт (2 млн чал.), Адэла?да (1,33 млн чал.), Канбера (410 тыс. чал.). Для ?с?х вял?к?х гарадо? характэрны рост насельн?цтва ? асно?ным за кошт м?грацыйнага складн?ка. А хутчэй за ?с?х растуць Мельбурн ? Брысбен.

Эканом?ка

Асно?ныя артыкулы: Эканом?ка А?страл?? ? Сельская гаспадарка А?страл??

А?страл?я — высокаразв?тая ?ндустрыяльна-аграрная кра?на з рынкавай эканом?кай. Эканам?чнае разв?ццё характарызуецца стаб?льнасцю ? ?стойл?васцю. Ключавая роля ? эканом?цы належыць горназдабы?ной ? сельскагаспадарчай гал?нам, у значнай ступен? арыентаваным на знешн?я рынк?: пры дол? 3,6 ? 5 % у ВУП на ?х прыпадае большая палова экспарту. На працягу першых двух дзесяц?годдзя? ХХ? ст. А?страл?я дэманстравала ня?х?льны эканам?чны рост (каля 3,3 % у год) ? нават адзначылася як адз?ная разв?тая кра?на, што не пацярпела ад Сусветнага крыз?су 2008—2009. Аднак у 2018 год А?страл?я ?ступ?ла з рызыкай атрымаць адмо?ныя паказчык?, выкл?канай рэзк?м падзеннем сусветных кошта? на асно?ныя экспартныя тавары.

Грашовая адз?нка — а?страл?йск? долар (1 а?стр. дол. = 0,71 дол. ЗША). ВУП складае каля 2000 млрд а?стр. дол. (1500 млрд дол. ЗША), узровень ?нфляцы? — каля 1-2 %, беспрацо?е — каля 5,6 %. А?страл?йская Фондавая б?ржа — дзявятая ? свеце.

Ма?нт-Айза, цэнтр каляровай металург??

Горназдабы?ная прамысловасць абап?раецца на запасы разнастайных карысных выкапня?: вугаль, прыродны газ, уранавыя, жалезныя, пол?метал?чныя руды, бакс?ты, св?нец, медзь, кашто?ныя металы, алмазы ? да т.п.; ? мае вядучую ролю ? фарм?раванн? экспарту кра?ны. Па здабычы бакс?та? ? алмаза? А?страл?я першая ? свеце. Апрацо?чая прамысловасць ск?равана на ?нутраны рынак. Гало?ныя гал?ны апрацо?чай прамысловасц?: машынабудаванне ? металаапрацо?ка, харчовая, х?м?чная ? нафтаперапрацо?чая, чорная ? каляровая металург?я, выдавецка-пал?граф?чная. Машынабуда?н?чы сектар моцна пацярпе? у 2010-х: у 2016—2017 был? закрыты а?страл?йск?я заводы Форда, Таёты ? мясцовай марк? Холдэн. У энергетыцы асно?ная роля належыць вугалю, на як?м працуюць цеплавыя электрастанцы?. Хутка разв?ваецца сонечная ? ветравая энергетыка. А?страл?я — адз?ны населены мацярык, дзе няма АЭС.

Мясная буйная рагатая жывёла, Новы Па?днёвы Уэльс

Сельская гаспадарка з’я?ляецца адной з ключавых гал?н эканом?к? А?страл??. Нягледзячы на пост?ндустрыяльны характар эканом?к?, у аграрным сектары з сумежным? гал?нам? ствараецца 12 % ВУП А?страл??, а ?х прадукцыя займае другое месца ? экспарце кра?ны (пасля прадукцы? здабы?ной прамысловасц?). Вядучае месца ? сельскай гаспадарцы займае жывёлагадо?ля. А?страл?я — найбуйнейшы ? свеце вытворца ? паста?шчык высакаякаснай во?ны, а таксама адз?н з асно?ных экспарцёра? мясамалочных прадукта?, пшан?цы, цукру.

Разв?ваецца турызм, у 2015 А?страл?ю наведала 7,4 млн замежн?ка?. Аднак яшчэ больш падарожн?чаць па Зялёным кантыненце любяць сам? а?страл?йцы — 73 % турысцк?х паслуг прыходз?цца на ?нутраны рынак. У транспартных перавозках найважнейшая роля належыць а?тамаб?льнаму транспарту. А?страл?я мае сетку сучасных а?тадарог, гусцейшую ва ?сходн?х раёнах. Практычна кожная сям’я мае некальк? а?тамаб?ля?. Вываз карысных выкапня? да экспартных парто? ажыцця?ляецца чыгункам?. Таксама грузавым? ? пасажырск?м? чыгуначным? перавозкам? злучаныя пам?ж сабой найбуйнейшыя гарады. У А?страл?? каля 300 аэрапорта?. Знешн?я пасажырск?я сувяз? — праца выключна паветранага транспарту, а вось марск? транспарт адказны за вываз экспартнай прадукцы?.

У 2016 А?страл?я экспартавала прадукцы? на чвэрць трыльёна долара? ? мела дадатны гандлёвы баланс (+ 10 млрд). Больш за палову а?страл?йскага экспарту тавара? прыходз?цца на прадукцыю здабы?ной прамысловасц? (асно?ныя артыкулы: вугаль, жалезная руда, звадкаваны газ ? золата). Яшчэ каля 20 % экспарту — справа аграрнага сектара (пшан?ца, в?но, ялав?чына, ячмень). Варта адзначыць, што сумарная доля ? экспарце традыцыйных урана, бакс?та? ? во?ны сёння не перавышае 5 %. Асно?ныя пакупн?к? а?страл?йскай прадукцы?: К?тай (32 %), Япон?я, Па?днёвая Карэя. У ?мпарце пераважаюць машыны, абсталяванне ? транспартныя сродк?, нафтапрадукты, тавары шырокага спажывання, х?м?чныя тавары, медыкаменты. Асно?ныя паста?шчык?: К?тай, ЗША, Япон?я. Аб’ёмы двухбаковага гандлю пам?ж Беларуссю ? А?страл?яй у апошн?я 5 гадо?^[кал??] вагал?ся ад 10 да 35 м?льёна? даляра? ЗША. П?к гандлю прыходз??ся на 2011—2012 гг. Аснову беларускага экспарту ? А?страл?ю складаюць кал?йныя ?гнаенн? (83 %), шкловалакно, мэбля; а?страл?йскага ? Беларусь — медыцынск?я тавары, в?но ? садав?на, во?на.

Культура

Наскальны жывап?с, Брэдшо?, Заходняя А?страл?я

А?страл?йск?я абарыгены вядомыя самым? старажытным? ? свеце ?зорам? наскальнага мастацтва, найда?нейшым з як?х больш за 60 000 гадо?, распа?сюджаным? па ?с?м кантыненце.

Нацыянальнае свята — Дзень А?страл?? (26 студзеня). У гэты дзень у 1788 было заснавана першае е?рапейскае пасел?шча. Пачынаючы з гэтага года а?страл?йская культура знаходз?цца пад моцным уплывам англа-кельцкай заходняй культуры. Асабл?васць а?страл?йскай культуры сярод ?ншых вестэрн?заваных культур надаюць прырода кантынента ? абарыгенныя культуры. З сярэдз?ны XX стагоддзя на а?страл?йскую культуру ?змацн??ся ?плы? амерыканскай поп-культуры, у прыватнасц? праз к?но ? тэлебачанне. ?ншыя культурныя запазычанн? ?дуць з суседн?х аз?яцк?х кра?н ? ? вын?ку маштабнай ?м?грацы? з не-англамо?ных кра?н.

Шырока разв?тыя сродк? масавай ?нфармацы?. А?страл?я займае адно з вядучых месца? у свеце па колькасц? перыядычных выдання? на душу насельн?цтва.

Адукацыя

У кра?не ?снуе абавязковая адукацыя для дзяцей ад 6 да 15 гадо?. Дзейн?чаюць 39 ун?верс?тэта?, 35 каледжа?, а таксама 4 ?нстытуты. Агульная колькасць студэнта? ВНУ — звыш 700 тыс. чал. (з ?х замежных студэнта? — 174 тыс. чал.).

Узброеныя с?лы

Ваенныя расходы А?страл?? з’я?ляюцца дванаццатым? па памеры ? свеце. Узброеныя с?лы — каля 65 тыс. чал., уключаючы рэзерв?ста?. Фармуюцца на кантрактнай аснове.

Гл. таксама

• Пустыня Г?бсана
• Пустыня С?мпсан
• Камун?стычная партыя А?страл?? (сучасная)
• А?страл?йск? рэферэндум (1999)

Л?таратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — С. 91-97. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).
• Гардз?енка Н. Беларусы ? А?страл??: Да г?сторы? дыяспары. Мн.: Беларуск? кн?газбор, 2004. — 468 с. — (Б?бл?ятэка Бацька?шчыны: кн. 3).
• Галай И. П., Жучкевич В. А., Рылюк Г. Я. Физическая география материков и океанов. Ч. 2. — Мн.: Университетское, 1988. (руск.)
• Притула Т. Ю., Ерёмина В. А., Спрялин А. Н. Физическая география материков и океанов. — М.: ВЛАДОС, 2003. (руск.)

Спасылк?

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме А?страл?я
• Урад А?страл?? (англ.)
• Фатаграф?? А?страл?? (англ.)
• Дэпартамент ?м?грацы? ? грамадзянства (англ.)
• М?н?стэрства замежных спра? ? гандлю — ?нфармацыя пра кра?ну Арх?вавана 10 студзеня 2005. (англ.)
• Нацыянальная б?бл?ятэка А?страл?? (англ.)
• Нацыянальны музей А?страл?? (англ.)
• Пасольства А?страл?? ? Маскве (руск.)